تفاوت مخدر و محرک و روانگردان

تفاوت مخدر و محرک و روانگردان در چیست؟ مخدر ها معمولا از خشخاش به دست می آیند و خواص آرام بخشی و تسکین دهندگی دارند. محرک ها باعث افزایش انرژی در کوتاه مدت می شوند و روان گردان ها باعث ایجاد توهم و اختلال در درک واقعیت می شوند. اما تفاوت مخدر و محرک و روانگردان در همین موارد خلاصه نمی شود. در این پست به بررسی کامل مخدر و محرک و روانگردان می‌پردازیم.

این سه دسته از مواد هر کدام ویژگی‌ها، اثرات و عوارض خاص خود را دارند و شناخت آن‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا تاثیراتشان بر بدن و ذهن را بهتر درک کنیم. ترک اعتیاد هر سه دسته نیاز به سم زدایی زیر نظر پزشک متخصص ترک اعتیاد دارد. بهترین گزینه برای درمان اعتیاد به مواد مخدر، محرک ها و روان گردان ها مراجعه به بهترین کلینیک ترک اعتیاد در تهران است.

 

مواد مخدر، آرامش‌بخشی و سستی

مواد مخدر به موادی گفته می‌شود که اغلب از گیاه خشخاش استخراج می‌شوند و به آن‌ها اپیوئیدها نیز می‌گویند. این مواد به دلیل تاثیرات آرام‌بخش و تسکین‌دهنده‌ای که دارند، شناخته شده‌اند. از جمله معروف‌ترین مواد مخدر می‌توان به هروئین، مورفین، کدئین و متادون اشاره کرد. هروئین یکی از قوی‌ترین مواد در این دسته است که به سرعت در بدن اثر می‌کند و فرد را به سمت احساس سرخوشی، آرامش عمیق و کاهش حس درد سوق می‌دهد.

این ماده به شدت اعتیادآور است و مصرف‌کنندگان آن اغلب در مدت کوتاهی وابستگی شدیدی به آن پیدا می‌کنند. مورفین هم یک مسکن قدرتمند است که در پزشکی برای کاهش دردهای شدید مثل دردهای پس از جراحی یا بیماری‌های مزمن استفاده می‌شود، اما مصرف غیرقانونی آن می‌تواند به مشکلات جدی منجر شود. کدئین در مقایسه با هروئین و مورفین ضعیف‌تر است و گاهی در داروهای ضد سرفه یا مسکن‌های معمولی پیدا می‌شود، ولی باز هم پتانسیل اعتیادآوری دارد. متادون هم ماده‌ای است که برای کمک به ترک هروئین در درمان اعتیاد به کار می‌رود، اما خودش هم می‌تواند وابستگی ایجاد کند.

حال مصرف کننده مواد مخدر

مواد مخدر، که شامل اپیوئیدها مانند هروئین، مورفین، کدئین و متادون می‌شوند، به عنوان داروهای تسکین‌دهنده و آرام‌بخش شناخته می‌شوند. این مواد روی سیستم عصبی مرکزی اثر می‌گذارند و حالات زیر را در فرد ایجاد می‌کنند:

• تسکین درد (آنالژزی): مواد مخدر به عنوان analgesics قدرتمند عمل می‌کنند و درد را به‌طور مؤثری کاهش می‌دهند، به‌خصوص در شرایط پزشکی مثل دردهای شدید پس از جراحی یا بیماری‌های مزمن.
• خواب‌آلودگی و بی‌حسی (نارکوز): مصرف این مواد می‌تواند فرد را به حالتی از خواب‌آلودگی یا بی‌حسی ببرد، که گاهی به عنوان narcosis شناخته می‌شود.
• سرخوشی (اوفوریا): برخی افراد پس از مصرف، احساس لذت و سرخوشی شدیدی تجربه می‌کنند، که یکی از دلایل اصلی سوءمصرف این مواد است.
• اعتیاد و وابستگی فیزیکی: مصرف مداوم منجر به وابستگی شدید می‌شود، به‌طوری که فرد برای جلوگیری از علائم انسداد (مانند درد، تهوع، استفراغ و افسردگی) نیاز به مصرف مداوم دارد.
• تحمل و نیاز به دوز بالاتر: با گذشت زمان، بدن به دوزهای بالاتر نیاز دارد تا همان اثر اولیه را ایجاد کند، که این امر خطر اوردوز را افزایش می‌دهد.
• خطر اوردوز: مصرف بیش از حد می‌تواند سیستم عصبی مرکزی را به شدت سرکوب کند، تنفس را متوقف کرده و منجر به کما یا مرگ شود.
• کاربرد درمانی: در پزشکی، این مواد برای تسکین درد در بیماران سرطانی در مراحل پایانی استفاده می‌شوند، جایی که نگرانی از اعتیاد کمتر اهمیت دارد و هدف کاهش رنج و اضطراب است.

عوارض مواد مخدر | تفاوت مخدر و محرک و روانگردان

عوارض مواد مخدر به شدت به نوع و مقدار مصرف بستگی دارد. وقتی کسی از این مواد استفاده می‌کند، ممکن است تنفسش کند شود، چون این مواد روی سیستم عصبی مرکزی اثر می‌گذارند و می‌توانند عملکرد طبیعی بدن را مختل کنند. یبوست، تهوع و استفراغ هم از عوارض شایع هستند که با مصرف مداوم شدیدتر می‌شوند. خواب‌آلودگی یکی دیگر از اثرات رایج است که گاهی به حدی می‌رسد که فرد نمی‌تواند هوشیاری خود را حفظ کند. در موارد شدید، مصرف بیش از حد یا اوردوز می‌تواند به مرگ منجر شود، چون تنفس به طور کامل متوقف می‌شود. این مواد همچنین مشکلات اجتماعی و اقتصادی بزرگی به همراه دارند، از جمله از دست دادن شغل، روابط خانوادگی و سلامتی کلی.

 

مواد محرک، افزایش‌دهنده‌های انرژی و هوشیاری

مواد محرک دسته دیگری از مواد هستند که برخلاف مواد مخدر، سیستم عصبی مرکزی را به شدت تحریک می‌کنند و باعث می‌شوند فرد احساس انرژی بیشتر، هوشیاری و فعالیت بدنی بالاتر داشته باشد. در این گروه موادی مثل کوکائین، آمفتامین، متامفتامین و اکستازی قرار دارند. کوکائین که از برگ‌های گیاه کوکا به دست می‌آید، به شکل پودر سفیدی است که مصرف آن حس سرخوشی کوتاه‌مدت، کاهش اشتها و افزایش انرژی را به همراه دارد.

آمفتامین و متامفتامین هم محرک‌های قوی‌تری هستند که گاهی در گذشته برای مقاصد پزشکی مثل درمان بیش‌فعالی استفاده می‌شدند، اما امروزه بیشتر به صورت غیرقانونی مصرف می‌شوند و اثراتشان شامل بی‌خوابی، افزایش ضربان قلب و فشار خون است. اکستازی کمی متفاوت است، چون هم خاصیت محرک دارد و هم می‌تواند ادراک و احساسات را تغییر دهد، به همین دلیل گاهی در دسته روان‌گردان‌ها هم قرار می‌گیرد.

حالت مصرف کنندگان مواد محرک

مواد محرک، مانند کوکائین، آمفتامین، متامفتامین و اکستازی، سیستم عصبی مرکزی را تحریک می‌کنند و فعالیت ذهنی و بدنی را افزایش می‌دهند. حالات زیر در فرد ایجاد می‌شود:

• افزایش هوشیاری و انرژی: این مواد فرد را بیدارتر و پرانرژی‌تر می‌کنند، که اغلب برای افزایش عملکرد در فعالیت‌های روزانه استفاده می‌شود.
• کاهش اشتها: مصرف این مواد معمولاً باعث کاهش اشتها و در نتیجه کاهش وزن می‌شود.
• افزایش ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن: تغییرات فیزیولوژیکی شامل افزایش ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن است، که می‌تواند خطرناک باشد.
• اضطراب و هیجان: در کوتاه‌مدت، ممکن است فرد احساس اضطراب یا هیجان کند، به‌خصوص در زمان قطع مصرف.
• مشکلات طولانی‌مدت فیزیکی: شامل مشکلات دندانی (مانند پوسیدگی‌های شدید)، کاهش وزن، زخم‌های پوستی ناشی از خارش شدید، و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند HIV یا هپاتیت از طریق استفاده از سوزن‌های آلوده است. همچنین ممکن است به بینی (در صورت استنشاق کوکائین) آسیب برساند، مانند از دست دادن حس بویایی، خون‌دماغ و آسیب‌های نازال.
• مشکلات طولانی‌مدت روانی: شامل اضطراب، سردرگمی، بی‌خوابی، اختلالات خلقی، رفتار خشونت‌آمیز، پارانویا، توهمات و جنون است.

عوارض مواد محرک

عوارض مواد محرک با شدت و مدت مصرف رابطه مستقیمی دارد. وقتی بدن تحت تاثیر این مواد قرار می‌گیرد، ممکن است فرد دچار اضطراب شدید یا حتی پارانویا شود، یعنی احساس کند که همه چیز علیه اوست. توهم هم گاهی رخ می‌دهد، به خصوص با دوزهای بالا. ضربان قلب و فشار خون بالا می‌تواند به مشکلات جدی مثل سکته مغزی یا حمله قلبی منجر شود. در موارد شدید، مرگ هم دور از انتظار نیست، چون بدن نمی‌تواند این سطح از تحریک را تحمل کند. مصرف طولانی‌مدت این مواد به مغز و قلب آسیب می‌رساند و اعتیاد به آن‌ها می‌تواند زندگی فرد را به طور کامل نابود کند.

 

روان‌گردان‌ها، تغییر‌دهنده‌های ادراک و واقعیت

روان‌گردان‌ها موادی هستند که ذهن را به سفری غیرعادی می‌برند و ادراک، خلق و خو و شناخت را تغییر می‌دهند. این دسته شامل موادی مثل ال اس دی، سیلوسایبین که در قارچ‌های جادویی یافت می‌شود، مسکالین که از کاکتوس پیوت به دست می‌آید و DMT است. LSD یک ماده مصنوعی است که توهمات شدیدی ایجاد می‌کند، طوری که فرد ممکن است زمان و فضا را به شکلی متفاوت حس کند یا تجربیات عرفانی عجیبی داشته باشد. سیلوسایبین و مسکالین هم توهم‌زا هستند و اثرات مشابهی دارند، ولی منشا طبیعی دارند. DMT هم یک ماده طبیعی است که در برخی گیاهان وجود دارد و توهمات کوتاه‌مدت اما بسیار شدیدی ایجاد می‌کند که گاهی فقط چند دقیقه طول می‌کشد.

حالت مصرف کنندگان روان گردان ها

روانگردان‌ها یا هالوسینوژن‌ها (مانند LSD، قارچ‌های جادویی، سیلوسایبین و DMT) ادراک، حس و تفکر را تغییر می‌دهند و فرد را به تجربه‌هایی غیرعادی می‌برند. حالات زیر در فرد ایجاد می‌شود:

• تغییرات فیزیولوژیک کوتاه‌مدت: شامل افزایش فشار خون، ضربان قلب و دمای بدن، سرگیجه، تشنگی، تهوع، استفراغ، ناهماهنگی، دهان خشک، تعرق، بی‌حسی و لرزش است.
• تغییرات روانی کوتاه‌مدت: شامل جدایی از واقعیت، توهمات صوتی یا بصری، تغییر در حواس مانند دیدن رنگ‌ها یا شنیدن صداهایی که وجود ندارند، پارانویا و در موارد شدید، کما یا مرگ است.
• مشکلات طولانی‌مدت روانی: شامل پس‌زنی‌های روانی (فلش‌بک‌ها)، اختلال ادراک مداوم هالوسینوژن، علائم شبیه سکته یا تومور مغزی، تحمل دارویی، علائم انسداد و اعتیاد است.
• فلش‌بک‌ها: فرد ممکن است حتی مدت‌ها پس از مصرف، تجربیات توهمی را دوباره تجربه کند، که می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.

عوارض روانگردان ها

عوارض روان‌گردان‌ها بیشتر روی ذهن تاثیر می‌گذارد. توهمات می‌توانند هم لذت‌بخش و هم ترسناک باشند، بسته به شرایط و وضعیت روانی فرد. اضطراب و پارانویا در برخی موارد رخ می‌دهد، به خصوص اگر فرد در محیطی ناآرام باشد. چیزی که روان‌گردان‌ها را خاص می‌کند، پدیده‌ای به نام فلش بک است، یعنی فرد ممکن است مدت‌ها بعد از مصرف، دوباره همان توهمات را بدون مصرف ماده تجربه کند. در موارد نادر، اگر فرد مشکلات روانی داشته باشد، مصرف این مواد می‌تواند به سایکوز یا جنون منجر شود که وضعیت بسیار خطرناکی است.

 

شباهت و تفاوت مخدر و محرک و روانگردان

هر سه دسته مواد مخدر، محرک و روان‌گردان روی وضعیت روانی و فیزیکی فرد تاثیر می‌گذارند و همه آن‌ها می‌توانند اعتیادآور باشند.  این شباهت باعث می‌شود که هر کدام به نوعی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند، چه از نظر سلامتی و چه از نظر اجتماعی. اما تفاوت مخدر و محرک و روانگردان در نوع تاثیر و هدفی که دنبال می‌کنند، قابل توجه است.

مواد مخدر بیشتر به دنبال آرامش و کاهش درد هستند، طوری که فرد را به حالتی منفعل و ساکن می‌برند. در مقابل، مواد محرک فرد را به سمت فعالیت و هوشیاری بیش از حد سوق می‌دهند و انرژی او را چند برابر می‌کنند. روان‌گردان‌ها اما دنیای متفاوتی دارند؛ آن‌ها ادراک فرد از واقعیت را تغییر می‌دهند و ذهن را به تجربه‌هایی می‌برند که در حالت عادی قابل تصور نیست.

از نظر عوارض هم هر کدام مسیر خاص خود را دارند. مواد مخدر با کند کردن تنفس و اوردوز تهدید بزرگی برای حیات هستند. مواد محرک قلب و مغز را تحت فشار قرار می‌دهند و می‌توانند به سرعت به اندام‌های حیاتی آسیب بزنند. روان‌گردان‌ها بیشتر ذهن را هدف می‌گیرند و اگرچه خطر مرگ مستقیم کمتری دارند، اما می‌توانند اثرات روانی ماندگاری مثل فلش بک یا مشکلات روانی شدید به جا بگذارند.

تفاوت مخدر و محرک و روانگردان در حالات مصرف کنندگان

یکی از دیگر تفاوت مخدر و محرک و روانگردان در حالتی است که به فرد پس از مصرف این مواد دست می دهد. برخی از مهمترین تفاوت مخدر و محرک و روانگردان که در مصرف کننده ایجاد می کند عبارت است از

• مواد مخدر: به نظر می‌رسد مصرف مواد مخدر مانند هروئین و مورفین باعث آرامش، تسکین درد، سرخوشی، خواب‌آلودگی و در نهایت اعتیاد و وابستگی می‌شود.مصرف مواد مخدر معمولاً فرد را به حالتی از آرامش و بی‌حسی می‌برد، درد را کاهش می‌دهد و ممکن است احساس سرخوشی ایجاد کند. اما این مواد می‌توانند به سرعت اعتیادآور شوند و باعث نیاز به دوزهای بالاتر شوند. در موارد شدید، اوردوز می‌تواند خطرناک باشد و حتی به مرگ منجر شود.
• مواد محرک: شواهد نشان می‌دهد مواد محرک مانند کوکائین و آمفتامین انرژی، هوشیاری و ضربان قلب را افزایش می‌دهند، اما ممکن است باعث اضطراب و مشکلات طولانی‌مدت شوند. مواد محرک فرد را بیدارتر و پرانرژی‌تر می‌کنند، اشتها را کاهش می‌دهند و ضربان قلب را بالا می‌برند. در کوتاه‌مدت ممکن است حس خوبی ایجاد کنند، اما در بلندمدت می‌توانند باعث اضطراب، بی‌خوابی و مشکلات جدی مثل آسیب به قلب یا مغز شوند.
• روانگردان‌ها: تحقیقات نشان می‌دهد روانگردان‌ها مانند LSD و قارچ‌های جادویی توهم، تغییر در ادراک و گاهی پارانویا ایجاد می‌کنند، با اثرات روانی ماندگاری مثل فلش‌بک‌ها. روانگردان‌ها ذهن را به تجربه‌هایی غیرعادی می‌برند، مثل دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعی نیستند (توهمات). این حالت می‌تواند لذت‌بخش یا ترسناک باشد و گاهی اثرات روانی مثل فلش‌بک‌ها حتی پس از قطع مصرف باقی می‌مانند.

 

اهمیت درک تفاوت مخدر و محرک و روانگردان

هر سه دسته مواد (مخدر، محرک و روانگردان) می‌توانند اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت روی بدن و ذهن داشته باشند. اما تفاوت مخدر و محرک و روانگردان در این است که مواد مخدر بیشتر به سمت آرامش و تسکین درد می‌روند، در حالی که مواد محرک انرژی و هوشیاری را افزایش می‌دهند. روانگردان‌ها اما ادراک و واقعیت را تغییر می‌دهند و می‌توانند تجربیات عرفانی یا ترسناک ایجاد کنند. همه این مواد پتانسیل اعتیادآوری دارند و اثرات بلندمدت آن‌ها می‌تواند شامل مشکلات روانی و فیزیکی جدی باشد.

اما درک تفاوت مخدر و محرک و روانگردان و عوارض مواد مخدر، محرک و روان‌گردان‌ها به ما کمک می‌کند تا از خطرات آن‌ها آگاه شویم. این مواد هر کدام به شکلی خاص بدن و ذهن را تحت تاثیر قرار می‌دهند و شناخت این تاثیرات می‌تواند مانع از گرفتار شدن در دام اعتیاد شود. اگر کسی درگیر این مواد است، کمک حرفه‌ای و حمایت اجتماعی می‌تواند راهی برای بازگشت به زندگی سالم باشد. آگاهی اولین قدم برای پیشگیری است و امیدوارم این پست به شما در این مسیر کمک کند.