اوردوز چیست؟

اوردوز با علائمی مانند کبودی لب و انگشتان، حالت خفگی، گیجی، تشنج و گشادی چشم همراه است. در این حالت باید هر چه زودتر بیمار را به پهلو بخوابانید تا راه تنفسی آزاد شود و به سرعت با اورژانس تماس بگیرید. اوردوز یا به اصطلاح علمی مصرف بیش از حد یک ماده، در نتیجه مصرف سوء یک ماده و به دنبال پاسخ بدنی در افراد رخ می دهد که در بسیاری از افراد می تواند سبب آسیب های جدی و حتی مرگ گردد.  این مقاله قصد دارد تا به بررسی پدیده اوردوز، علائم آن و روش های درمان اوردوز پبردازد.

 

اوردوز چیست؟

مصرف بیش از حد مواد مخدر می تواند واکنشی بیولوژیکی و در اصطلاح همان اوردوز نسبت به زمانی باشد که بدن افراد، میزان زیادی از یک ماده را دریافت کند. زمانیکه افراد در مصرف هر نوع ماده ای، زیاده روی کنند و بدن فرد به اصطلاح سمی شده باشد، پدیده اوردوز (Overdose) رخ می دهد. در واقع اصطلاح اوردوز در پزشکی به معنی مصرف بیش از حد یک ماده است، خواه این ماده داروی پزشکی و یا تجویزی باشد، خواه مخدر و یا غیر تجویزی.

هرگاه میزان ماده مصرفی فراتر از توان فیزیولوژی بدن برای متابولیسم و دفع لازم آن باشد، در این شرایط سموم ماده مصرفی در بدن تجمع پیدا می کند که در نتیجه آن، ممکن است عوارض جدی در بدن ایجاد شود و حتی خطر مرگ نیز در این موارد وجود دارد.

علائم اوردوز

اوردوز با علائم متعدد جسمی و روانی همراه است که اغلب خود را بشکلی شدید و آشکار نشان می دهند. تعدادی از این علائم عبارتند از:

• کبودی یا تورم لب ها و انگشتان
• اختلال در تعادل حرکتی
• سردرگمی و گیجی
• بروز اختلال در زیتم طبیعی تنفسی و یا انسداد مسیر تنفسی
• افزایش پرخاشگری و بروز بی ‌قراری شدید
• بروز تشنج
• افزایش غیر طبیعی دمای بدن
• گشاد شدن مردمک چشم
• بروز درد در قفسه سینه
• اختلال در عملکرد های مغزی
• حمله قلبی یا سکته مغزی
• ایجاد حالت خفگی
• خطر بروز کما
• خطر ایست قلبی و مرگ

علل بروز اوردوز

اوردوز به سبب مصرف بیش از حد مواد مختلف می تواند رخ دهد ولی اینکه چه عللی سبب بروز خطر اوردوز می شوند، می تواند متعدد باشد. اصلی ترین علل بروز اوردوز عبارتند از:

• نگهداری نامناسب دارو ها: زمانیکه دارو ها در مکان مناسبی نگهداری نشوند و امکان دسرسی آن ها به افرادی نظیر کودکان و نوجوانان که تمایل به امتحان دارو دارند باشد، ممکن است مصرف نامناسب توسط افراد انجام شود و خطر بروز اوردوز به دلیل مصرف تصادفی پیش ار حد در افراد مصرف کننده، بیش تر می شود.
• نبود آگاهی مناسب از میزان پایداری مواد مصرفی در بدن: بطور کلی هر ماده ‌ای دارای یک بازه زمانی مشخص برای پایدار ‌ماندن در خون و بدن دارد؛ در نتیجه مصرف مجدد همان ماده، پیش از اتمام پایداری کامل همان ماده از بدن، ممکن است سببب افزایش خطر بروز اوردوز در افراد گردد.
• وجود سابقه سوء استفاده و یا اعتیاد: مصرف نامناسب و یا همان مصرف سوء برخی از دارو های تجویزی یا استفاده از دارو های غیرقانونی، ممکن است افراد را در معرض خطر مصرف بیش از حد و بروز اوردوز قرار دهد.(متاسفانه اغلب اعتیاد نیز رخ می دهد).
• عدم آگاهی و یا عدم پیروی از دستورالعمل ‌های دوز و مصرف: اغلب در بزرگسالان میزان بالایی از اوردوز گزارش می شود؛ در واقع طبق آمار گزارشی، این افراد اغلب به دلیل عدم رعایت دستورالعمل ‌های پزشکی، بیش از حد دارو را مصرف می کنند که در نتیجه آن خطر اوردوز بیش تر می شود. از طرف دیگر، مصرف بیش از حد تصادفی و یا مصرف زود تر دوز های تجویزی نیز می تواند به راحتی سبب بروز اوردوز در افراد گردد.
• افزایش دوز مصرفی بعد از ترک اعتیاد: افرادی که پس از یک دوره ترک به مصرف مواد بر می‌ گردند، متاسفانه اغلب دوز سابق مصرف خود را بیش تر می ‌کنند که در نتیجه آن، احتمال خطر بروز اوردوز بالا تر می رود.
• مصرف ترکیبی جندین مواد: استفاده از مواد مخدر و حتی سایر مواد اعتیاد زا به همراه الکل، دارو های مسکن قوی، دارو های اعتیاد زا دیگر و..، می تواند اثر بخشی نامناسب آن ها را تشدید کند که در نتیجه آن، خطر بروز اوردوز بسیار بالا تر می رود.
• وجود سابقه اختلالات روانی: اختلالات روانی مختلفی ممکن است افراد را به سمت مصرف بدون تجویز دارو و سا مصرف بیش از حد دارو، سوق دهد؛ در داقع اختلالاتی نظیر اختلال افسردگی، اضطراب و افکار مزمن خودکشی می توانند محرکی برای مصرف بیش از حد داردو ها یا مواد باشد. در نتیجه خطر بروز اوردوز در این شرایط بالا تر می رود.

 

خطر اوردوز مشروبات الکلی

زمانیکه از خطرات سوء مصرف مواد مختلف صحبت می شود، بسیاری تنها به اعتیاد و اوردوز ناشی از مصرف مواد مخدر فکر می کنند؛ درحالیکه الکل و مشروبات الکلی نیز دارای خطر اعتیاد و حتی اوردوز، هستند.

مصرف بیش از حد هر ماده ای می تواند سبب بروز اوردوز گردد؛ ماده الکل نیز ار این قائده مستسنی نیست. متاسفانه اعتیاد به الکل یکی از بیش ترین آمار اعتیاد هار را در دنیا به خود اختصاص می دیهد که ترک آن نیز بسیار سخت و زمان اما ممکن است. حال به نظر می رسد خطر اوردوز ناشی از مصرف الکل و شروبات الکلی نیز خطر جدی از دید متخصصین، در نظر گرفته می شود.

اوردوز ناشی از مصرف بیش از حد الکل زمانی رخ می دهد که افراد بیش از آن حدی که بدن می تواند بطور مناسب الکل را تحمل و پردازش کند، الکل را مورد مصرف قرار دهند؛ در واقع بطور معمول، بدن یک فرد بالغ می تواند در حدود یک واحد الکل خالص را در هر ساعت تحمل کند.

بنابراین اگر فردی بیش از حد بدنی خود، میزان الکل  مصرفی را در بازه‌ های زمانی کوتاه‌ تر افزایش دهد، الکل در بدن به حالت اشباع و انباشتگی می رسد؛ چراکه بدن دیگر توان انجام متابولیسم مرتبط با الکل را ندارد و تجمع الکل در سراسر بدن شیوع پیدا می کند. همین امر منجر به خطر بروز اوردوز ناشی از الکل که با اصطلاح مسمومیت با الکل شناخته می شود، در افارد مصرف کننده می شود.

علائم اوردوز مشروبات الکلی

ار علائم شایع اوردوز ناشی از مصرف مشروبات الکلی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفراغ
• بروز حالات گیجی و سردرگمی ذهنی
• تشنج
• کاهش ریتم تنفس به شکل طبیعی و آهسته شدن آن
• رنگ پریدگی
• هیپوترمی و تغییر رنگ طبیعی پوست به سمت آبی

مولفه های موثر در بروز اوردوز ناشی از مصرف الکل

در بحث خطر اوردوز ناشی از مصرف مشروبات لکلی، مولفه هایی وجود دارند که می توانند بر تاثیر مصرف بیش از حد الکل تأثیر بگذارد. تعدادی از رایج ترین این مولفه ها عبارتند از:

• جنسیت
• توان تحمل بدنی
• سن
• زیاده روی افراطی در مصرف
• وزن
• استفاده از سایر مواد اعتیاد زا

درمان اوردوز

پدیده اوردوز یک مسئله بسیار جدی و خطرناک است؛ در نتیجه بسیاری از مطالعات علمی متخصصین امروزه به سمت درمان این خطر، جدا از بحث درمان اعتیاد، سوق داده شده اند.

اقدامات فوری در خانه برای جلوگیری از مرگ

بدلیل اهمیت زمان در بحث بروز اوردوز، گاهی لازم است تا اقداماتی سریع و درست در زمان مناسب، صورت بگیرد. مراحل لازم در در این موقعیت عبارتند از:

• در ابتدا بهتر است خونسردی حفظ گردد.
• به سرعت باید با اورژانس تماس گرفته شود.
• بهتر است در این گام، وضعیت تنفسی فرد مورد بررسی قرار گرفته شود.
• در گام بعدی بهتر است افراد را به پهلو خواباند تا از خطر جدی خفگی، جلوگیری به عمل آید.
• در صورت بروز ایست قلبی، به سرعت ولی به درستی باید فرایند احیای قلبی-ریوی یا همان CPR، انجام گردد.

درمان مسمومیت با الکل در بیمارستان

پس از اقدامات فوری و رشسیدن اورژانس، امر فرایند انتقال بیمار به بیمارستان صورت می گیرد. در بیمارستان ها برای درمان اوردوز، بسته به نوع ماده مصرفی و شدت علائم، مراحل درمانی صورت می گیرد. بطور کلی برخی از روش‌ های رایج درمانی در مراکز بیمارستانی شامل موارد زیر است:

• شستشوی فور معده: این مرحله به منظور حذف فور مواد سمی و مرگبار از دستگاه گوارش، صورت می گیرد.
• تجویز کربن فعال: در براخی از موارد به منظور جلوگیری از جذب سموم در بدن، متخصص به سرعت کربن فعال تجویز می کند.
• باز کردن راه‌ های تنفسی: به دلیل کاهش ریتم تنفسی در طول اوردوز، متخصصین با لوله‌ گذاری یا با استفاده از دستگاه تهویه مصنوعی، تلاش می کنند که تنفس بیمار به حالت طبیعی و مناسب برگردد تا خطر مرگ مغزیف کما و حتی ایست قلبی کاهش یابد.
• پمپاژ معده در جهت ایجاد استفراغ برای خارج کردن ماده از معده: در این گام ممکن است متخصصین تلاش کنند تا بشکل مصنوعی و با انجام دستکاری، بیمار را مجبور به دفع مواد سمی از روش استفراغ کنند.
• تجویز آنتی ‌دوت: در موارد نادری ممکن است متخصص در جهت خنثی سازی آثار مواد سمی در بدن، از مواد دارویی دگیری نظیر نالوکسان، استفاده می کند.
• درمان سم زدایی مواد مخدر: در گام نهایی و به شکل بستری مانند، متخصصین از روش های متنوع درمانی علمی در جهت پاکسازی بدن از مواد سمی ایتفاده می کنند.

درمان خانگی مسمویت با مواد مخدر

متاسفانه به دلیل مسائل مختلفی نه تنها در جامعه ایرانی، بلکه در تمام جوامع جهانی، شیوع اطلاعات شبه علم در بین عموم مردم سبب اعمال روش های نامناسب برای درمان اوردوز و حتی اعتیاد می شود. یکی از مهم ترین بارور های غلط عامه مردم این نکته است که می توان اوردوز و یا مسمویت بدنی با مواد مخدر را در خانه و با شیوه های به اصطلاح خانگی، رفع کرد.

باید دانست این باور به شدت غلط است؛ در واقع یکی از نکات اصلی که لازم است در بحث درمان اعتیاد و یا جلوگیری از مصرف مواد مخدر در نظر داشت، این نکته جدی است که هیچ روش خانگی برای درمان اوردوز و یا رفع عوارض ناشی از آن وجود ندارد. به هیچ عنوان نباید بشکل خودسر و بدون نظر تخصصی یپ بزشک متخصص داروی خاص، قعالیتی خاص و یا نوشیدین خاصی را به فرد مورد نظر خوراند. متاسفانه بسیاری از افراد بشکل غیر عمدی ولی خطرساز پس از بروز اوردوز در فرد مورد نظر، به زور تلاش می کنند به او آب بدهند، در حالیکه این کار خود می تواند خطر خفگی را افزایش دهد.

بطور کلی باید دانست ایمن ترین راه در این موغعیت، در گام نخست حفظ خونسردی و خود کنترلی است و در گام بعدی به سرعت بادی با اورژانس و مراکز بیمارستانی تماس برقرار شود تا بتوان بیمار به شیوه مناسب نجات داد. به هیچ عنوان پیدیه اوردوز را نباید یک مسئله کوچک برشمرد؛ در واقع اوردوز نه تنها خطر جدی مرگ را می تواند به همراه داشته باشد، بلکه ممکن است عواقب جدی دیگری نظیر مرگ مغزی و کما را به همراه خود داشته باشد.

اقدامات پرستاری در مسمویت با الکل و مواد مخدر

خوشبختانه می توان انتظار داشت که به دلیل پذیرش امر اعتیاد در دسته بیماری ها، امروزه کادر مجرب متخصص در تمام بیمارستان ها و در بخش اورژانس به امر درمان اولیه خطرات ناشی از مصرف سوء مواد مخدر یا همان اوردوز می پردازند. تعدادی از اقدامات برستاری که در بخش اورژانس مراکز درمانی، در جهت درمان فوری اوردوز و دفع عواقب بعدی آن اعمال می شود، عبارتند از:

• ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻫﻮﺷﯿﺎري بیمار
• بررسی و ﺣﻔﻆ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻨﻔسی بشکل ایمن
• ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻣﻌﺪه بشکل مناسب
• بررسی و ﺣﻔﻆ وﺿﻌﯿﺖ ﻗﻠبی _ ﻋﺮوقی بشکل ایمن
• ﻫﯿﺪراﺗﺎﺳﯿﻮن
• بررسی و ﺗﻮﺟﻪ جدی ﺑﻪ ﺗﺪاﺧﻞ موجود ﺑﯿﻦ ﻋﻮارض ﺟﺎﻧبی مصرف دارو ﻫﺎ در جهت دقع آثار سمی ماده مصرفی اولیه
• ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻤنی ﺑﯿﻤﺎر در سایر جنبه ها
• اﻗﺪاﻣﺎت ﺣﻤﺎﯾتی و پیگیری

مراقبت‌ های پس از اوردوز

به نظر می رسد پدیده اوردوز نه تنها آثار جسمی به همراه خود دارد، بلکه دارای آثار روانی و حتی تروما در زندگی بیماران و حتی نزدیکان آن نیز می شود. در نتیجه بسیاری از متخصصین امروزه درباره اهمیت مراقبت های لازم پس از درمان اوردوز نیز بررسی و تحقیق می کنند. آثار اوردوز ممکن است بشکل طولانی مدت در زندگی افراد باقی بماند و در نتیجه نیاز به مراقبت ‌های ویژه تری، وجود داشته باشد. سطوح اصلی از این مراقبت ها عبارتند از:

• درمان سم ‌زدایی بشکل تدریجی: این سطح مراقبتی در جهت حذف تدریجی و طولانی مدت مواد سمی باقی ‌مانده از بدن، صورت می گیرد.
• پیگیری وضعیت جسمی: این سطح بیش تر بر آثار فیزیولوژی بدنی و جسمی پی از درمان اولیه اوردوز و از سمت مراکز درمانی، پزشکان و پرستاران بر فرد اعمال می شود. در این سطح اغلب به بررسی و بهبود عملکرد قلب، کبد و مغز، پرداخته می شود.
• مشاوره روان‌شناسی: سطح آخر والبته بسیار کاربردی که حتی می تواند در صورت اجرای مناسب سبب عدم مصرف مجدد مواد مخدر در بیمارن گردد، سطح ارائه خدمات مناسب روانشناسی و مشاوره های مرتبط با آن به بیمار است. هدف اصلی لین سطح، کنترل احساسات، عواطف، حساسیت پذیر و تکانشگری بیمارن در جهت پیشگیری از تکرار مصرف سوء مواد مخدر است.

 

 

پیشگیری از اوردوز و درمان اعتیاد

افرادی که به مواد مخدر یا الکل یا مصرف داروهای روان گردان و … اعتیاد دارند همواره با خطر اوردوز مواجه هستند. بسیاری از مواد به دلیل غیرقانونی بودن تولید، در شرایط نامناسب و غیر استاندارد در محیط غیرحرفه ای و با مواد ناخالص تولید می شوند و مصرف کننده از درصد خلوص مواد مخدر اطلاعی ندارد. همین خطر اوردوز را در مصرف کنندگان افزایش می دهد. از اینرو تنها راه پیشگیری از اوردوز ترک اعتیاد و عدم مصرف مواد مخدر یا الکل و … است.

اعتیاد علاوه بر افزایش خطر اوردوز، عوارض جدی زیادی مانند افسردگی، مشکلات قلبی و عروقی، اختلالات روانی و … را به همراه دارد. بهترین روش برای جلوگیری از اوردوز و دیگر عوارض اعتیاد ترک است. ترک اعتیاد به الکل در منزل به دلیل علائم ترک توصیه نمی شود. کسانی که مصرف طولانی مدت و با دوز بالا دارند، در صورت ترک اعتیاد در منزل ممکن است دچار علائم ترک شدید و حتی تشنج شوند.

ترک اعتیاد به الکل و موادمخدر در مرکز ترک الکل به بیمار امکان تجربه ترک بدون خماری و درد را می دهد. در بیمارستان ترک اعتیاد، فرایند سم زدایی بیمار به صورت شبانه روزی تحت نظارت تیم پزشکی است و در صورت نیاز دارودرمانی برای ترک اعتیاد انجام می شود. همچنین در طول دوره بستری در جلسات روان درمانی اختلالات روانی مرتبط با اعتیاد تشخیص داده می شود و برای درمان آن اقدام می شود.

کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دوباره با امکانات VIP و کادر حرفه ای و با استفاده از تجیهزات پیشرفته درمانی مانند درمان اعتیاد با نوروفیدبک تضمین می دهد که بیمار در ۱۴ روز ترک کند. این مجموعه کلینیک ترک اعتیاد بانوان را در بخشی مجزا محیا کرده است تا بانوان گرامی در آسودگی خیال بر سلامت خود تمرکز کنند. برای بازدید حضوری از مرکز و پاسخگویی به سوالات درباره روند ترک و … با ما تماس بگیرید.